Þó mjólk sé almennt mjög næringarrík felst sérstaða mjólkurmatar aðallega í því að vera ein besta uppspretta kalks sem völ er á. Kalk er einnig að finna í grænmeti, heilum kornvörum og smáfiski þar sem beinin eru borðuð með, en þessi matvæli veita þó mun minna kalk en mjólkurvörur. Í landskönnun á mataræði Íslendinga frá árinu 2002 sést að tæp 70% af kalkneyslunni kemur frá mjólkurvörum (ostar meðtaldir). Mjólkursykur (laktósi) eykur einnig nýtingu á kalki úr þörmum og má því með sanni segja mjólkurvörur besta kalkgjafann. 


Magn kalks í líkamanum er í heildina rúmlega 1 kg og er 99% alls kalkforða líkamans að finna í beinum. Bein er lifandi vefur þar sem sífellt á sér stað niðurbrot og uppbygging.  Framan af ævinni er uppbygging beina í fyrirrúmi, bein þéttast og styrkjast og er hámarksbeinstyrk eða -beinþéttni náð um eða upp úr tvítugu þegar við höfum náð fullum vexti.  Síðan fer beinmassi að minnka og beinin gisna smám saman, mishratt eftir einstaklingum.  Hjá sumum verður þessi beingisnun veruleg og er þá talað um að viðkomandi sé með beinþynningu.  Konum er mun hættara við beinþynningu en körlum, meðal annars vegna þess tiltölulega hraða niðurbrots á beinvef sem verður í nokkur ár eftir tíðahvörf þegar ekki nýtur lengur við þeirra verndandi áhrifa sem kvenhormónið estrógen hefur á beinagrindina, en framleiðsla þess minnkar mikið við tíðahvörf.  Miklu máli skiptir að ná sem mestri beinþéttni á unglingsárum og reyna svo að halda þeirri beinþéttni út ævina. Mataræði er mikilvægur þáttur í forvörnum gegn beinþynningu og er mjólkin þar fremst í flokki þar sem hún er aðalkalkgjafi fæðunnar. D-vítamín er einnig mikilvægur þáttur beinverndar og vinnur náið með kalki í líkamanum. D-vítamín er samt óvíða að finna í matvælum, en helsta uppspretta þess og nánast eina er lýsi. Lýsi er notað af um það bil fjórðungi Íslendinga, en nú er D-vítamíni bætt í ýmsar mjólkurvörur, svo sem Fjörmjólk. Þessi næringarefni er mikilvægt að fá alla ævina, á barnsaldri og unglingsárum til að ná hámarksbeinþéttni og eftir það til að  fyrirbyggja beingisnun.


Íslensku ráðleggingarnar um inntöku kalks hljóða upp á 800 mg/dag fyrir börn frá eins árs aldri. Frá 10-17 ára eru ráðleggingarnar 1000 mg/dag, sem og fyrir þungaðar konur og með barn á brjósti. Annars eru ráðleggingarnar 800 mg á dag fyrir fullorðna. Í nýrri íslenskri rannsókn á mataræði 9 og 15 ára barna og unglinga kemur fram að tæplega helmingur 15 ára stúlkna nær ekki ráðlögðum dagskammti í kalki og ennfremur er D-vítamínneysla flestra þeirra langt undir RDS, en D-vítamín er mikilvægt fyrir upptöku kalks. Í ljósi þess að unglingsárin eru mikilvægustu beinmyndunarárin og að konum er hættara við beinþynningu en körlum, er afar mikilvægt að snúa þessari þróun við hjá unglingsstúlkum og almennt að tryggja næga kalk- og D-vítamínneyslu barna og unglinga.  Fyrir ungling myndu tvö glös af undanrennu eða Fjörmjólk og  17% ostur ofan á tvær brauðsneiðar fullnægja áætlaðri dagsþörf kalks, og ein teskeið af lýsi myndi fullnægja D-vítamínþörf. Þess má geta að ef ætlunin væri að fá sama magn af kalki eingöngu úr brauðmeti þyrfti að borða tæp 2 kílógrömm, eða 67 brauðsneiðar, og af kartöflum myndi þurfa 30 kílógrömm til að ná upp í ráðlagðan dagskammt af kalki.

Beinþynning er sjúkdómur sem lýsir sér þannig að þéttleiki og gæði beinvefjar minnkar og leiðir til þess að beinagrindin veikist og hætta á beinbrotum eykst, sérstaklega í hrygg, mjaðmagrind og úlnið. Sjúkdómurinn og beinbrotin sem fylgja honum eru ein helsta orsök heilsuleysis og dauðsfalla milljóna manna um allan heim.

Bein eru lifandi vefur sem byggir styrk sinn að stórum hluta á kalki. Beinin byrja að myndast strax á fósturskeiði. Æsku – og unglingsárin skipta sköpum fyrir myndun beinmassa. Á þessum æviskeiðum er nýmyndun beins hraðari en eyðing, sem skapar stærri og þéttari bein. . Þessi þróun heldur áfram fram til um 25 ára aldurs þegar mesta beinmassa er náð.  Beinin endurnýjast þriðja hvert ár í börnum og á 7-10 ára fresti í fullorðinni manneskju.
Heilsusamleg og margbreytileg fæða sem samanstendur af bæði aðal næringarefnunum (próteini, fitu og kolvetnum) og snefilefnum (vítmínum og steinefnum), ásamt nægilegri orku er frumskilyrði fyrir eðlilegri þróun og viðhaldi beinagrindarinnar.
Hnignun beinvefjar hefst yfirleitt eftir fertugt þegar beinvefur hættir að endurnýjast jafnhratt og hann tapast. Hjá konum eykst beinþynning verulega á árunum eftir tíðahvörf þegar framleiðsla á estrógeni stöðvast og beinin hætta að njóta verndar þess. Karlar tapa einnig beinvef eftir fimmtugt en hnignunarhraðinn er hægari en hjá konum. Á þessu æviskeiði hjálpar það að gera varúðarráðstafanir s.s. að tryggja alhliða og heilsusamlegt mataræði sem minnkar hættuna á beinþynningu og beinbrotum af hennar völdum bæði hjá körlum og konum.

Við beinþynningu verður rýrnun á beinvef og styrkur beina minnkar, beinin verða stökk og hætta á brotum við minnsta átak eykst. Beinþynning er algengust í hryggjarliðum, mjaðmarbeini, lærlegg og beinum í framhandlegg og upphandlegg. Talið er að í það minnsta þriðja hver kona hljóti beinbrot vegna beinþynningar einhvern tíma á ævinni en beinþynning er mun algengari meðal kvenna en karla. Á ári hverju má líklega rekja fleiri en 1000 beinbrot til beinþynningar hér á landi.

Allir, bæði konur og karlar, eiga á hættu að verða fyrir afleiðingum beinþynningar síðar á ævinni svo að hver og einn þarf að huga að vernd beina sinna allt frá barnæsku. Reglubundin líkamsáreynsla, nægilegt kalk, sem helst er að finna í mjólkurmat, og D-vítamín í fæðu eða frá sólarljósi skipta máli á öllum aldri.

Kalk er eitt aðal byggingarefni beinagrindarinnar og er nauðsynlegt beinheilsu alla ævi. D-vítamín er einnig nauðsynlegt til myndunar og viðhalds beina vegna þess að það hjálpar til við að vinna kalk úr fæðunni og til að tryggja næga endurnýjun og kalkmyndun í beinvef. Prótein er einnig mikilvægur hluti beinvefs og þar af leiðandi þarf að hafa nóg af því í fæðunni. Með því að „fjárfesta í beinum“ á æsku- og unglingsárum með góðu fæði og lifnaðarháttum verða beinin sterkari og síður fórnarlömb beinþynningar seinna á ævinni

Góð næring, sérstaklega prótein, kalk og D-vítamínrík, er einnig mikilvæg til viðhalds beinmassa hjá fullorðnum og öldruðum.

Kyn: Konur eru í þrefalt meiri hættu á að fá beinþynningu en karlar.  Það er  m.a. vegna þess að hámarks beinþéttni kvenna er minni en karla og eftir tíðarhvörf eykst niðurbot beina til muna hjá konum. Þær þurfa því að huga sérstaklega að mataræði sínu og hreyfingu. Konur sem fara snemma í tíðarhvörf eru í aukinni hættu, svo og konur sem gengist hafa undir legnám.

Aldur: Bein gisna með aldrinum, kvenna mun meira en karla. Beinþynning hefst oft hjá konum eftir tíðahvörf og er beintapið oft mikið fyrsta áratuginn eftir.  Eftir sjötugt er beintapið svipað hjá körlum og konum.

Erfðir: Líklegt er talið að hámarksbeinstyrkur sem næst, sé að hluta til bundinn erfðum og hugsanlega stjórna erfðir einnig beintapi.  Þessi erfðaþáttur er m.a. skýringin á því, að hafi móðir eða faðir fengið beinþynningu, eykur það líkur á að afkomandi fái sjúkdóminn.

Lífsstíll/umhverfi:  Beinin þarfnast bæði næringar og áreynslu til að haldast sterk og heilbrigð.

Næring.  Næring skiptir máli fyrir heilbrigði beina á öllum aldri.  Þess vegna er heilbrigt mataræði mikilvægt. Ýmsar kalkríkar fæðutegundir t.d. mjólk og mjólkurvörur innihalda þau næringarefni sem eru hvað mikilvægust fyrir beinin.  D-vítamín er nauðsynlegt til að kalkið nýtist beinunum. Við fáum D-vítamín úr fæðutegundum eins og lýsi.

Sjúkdómar: Sjúkdómar sem hafa áhrif á kalkbúskapinn geta valdið beinþynningu.  Þeir eru: ofstarfsemi skjaldkirtils, liðagigt, dreifðir illkynja sjúkdómar í beinagrind eða langvinnir meltingar- eða lifrarsjúkdómar.

Lyf: Eftirtalin lyf eru talin geta valdið beinþynningu.
Sykursterar, t.d. prednisolon, notað við asthma og bólgusjúkdómum og flogaveikilyf.

Skráargatið er norræn merking fyrir þær matvörur sem teljast hollastar í sínum fæðuflokki. Því er ætlað að auðvelda neytendum að velja sér holla matvöru. Þær vörur sem mega bera skráargatsmerkið uppfylla skilyrði sem eru sett um innihald sykurs, salts, fitu og trefja í vörunum.

Eftirfarandi skilyrði gilda um mjólkurvörur:

Mjólk og sýrðar mjólkurvörur sem ætlaðar eru til drykkjar. Vörurnar eru án viðbætts bragðs.

Sýrðar mjólkurvörur sem ekki eru ætlaðar til drykkjar. Vörurnar eru án viðbætts bragðs.

Sýrðar mjólkurvörur sem ekki eru ætlaðar til drykkjar. Vörurnar eru með viðbættu bragði. Einnig tilsvarandi laktósalausar vörur.

Viðbættar sykurtegundir hámark 4 g/100 g.

Vörur sem eru blanda af mjólk og rjóma og eru notaðar á sama hátt og rjómi og tilsvarandi sýrðar vörur. Vörurnar eru án viðbætts bragðs. Einnig tilsvarandi laktósalausar vörur.

Ostar, aðrir en ferskostar. Vörurnar geta verið með viðbættu bragði. 

Ferskostar og samsvarandi vörur. Vörurnar geta verið með viðbættu bragði.

Viðbættar sykurtegundir hámark 1 g/100 g

Sjá nánar reglugerð um notkun skráargatsins við markaðssetningu matvæla (428/2015).

Hér fyrir neðan má finna umfjöllun frá Embætti landlæknis um skráargatið:
 
 Skráargatið er opinbert merki sem finna má á umbúðum matvara sem uppfylla ákveðin skilyrði varðandi samsetningu næringarefna. Markmiðið með Skráargatinu er að neytendur geti á einfaldan hátt valið hollari matvöru.

Vörur sem bera merkið eru hollari en aðrar vörur í sama flokki sem ekki uppfylla skilyrði til að bera merkið. Auk þess að vera upplýsandi fyrir neytendur hvetur slíkt merki matvælaframleiðendur til að þróa hollari vörur og stuðlar þannig að auknu úrvali af hollum matvælum á markaði.

Val þitt á matvörum hefur áhrif á heilsu þína

Skráargatið auðveldar hollara val og þar með að fara eftir opinberum ráðleggingum um mataræði, því matvörur sem bera merkið verða að uppfylla ákveðin skilyrði varðandi samsetningu næringarefna:

Skráargatið er samnorrænt opinbert merki

Skráargatið hefur verið í notkun í Svíþjóð í tæplega 20 ár og er orðið vel þekkt þar í landi. Árið 2009 var merkið einnig tekið upp í Noregi og Danmörku og varð þannig að samnorrænu opinberu merki en skilgreiningarnar á bak við Skráargatið voru þróaðar áfram og eru enn í endurskoðun.

Slíkt samstarf er í samræmi við þróunina almennt á sviði næringar í norrænu löndunum, t.d. eru öll Norðurlöndin með samnorrænar næringarráðleggingar (e. Nordic Nutrition Recommendations) sem skilgreiningar fyrir Skráargatið byggja á.

Reglugerð um upptöku Skráargatsins hér á landi tók gildi haustið 2013. Á Íslandi standa Matvælastofnun og Embætti landlæknis á bak við Skráargatið og Matvælastofnun og Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga sjá um að farið sé eftir reglum um notkun merkisins. Framleiðendum er frjálst að nota Skráargatið á þær vörur sem uppfylla skilyrði til að bera merkið.

Heimild: Landlæknisembættið, http://www.landlaeknir.is/skraargat/

Vörur MS sem bera skráargatsmerkið eru eftirtaldar:

Skráargatið - einfalt að velja hollara

Mjólk er eitt næringarríkasta einstaka matvæli sem völ er á. Það er því ekki að undra að almennar ráðleggingar um mataræði hafi almennt mjólkurmat sem hluta af heilsusamlegu mataræði. Embætti landlæknis ráðleggur að neyta tveggja skammta af mjólk eða mjólkurmat á dag (1). Byggja þessar ráðleggingar á bestu fáanlegu vísindalegu þekkingu sem tiltæk er í dag. Þessar ráðleggingar hérlendis eru í samræmi við ráðleggingar á öðrum Norðurlöndum og Vesturlöndum almennt, sem ráðleggja neyslu 2-3 mjólkurskammta á dag. Í nýjum bandarískum ráðleggingum, Dietary Guidelines 2015-2020, er t.a.m. mælt með neyslu 3 skammta af mjólk og mjólkurvörum á dag (2).

Ljóst er að ef einhver minnsti vafi væri á hollustu mjólkur, hvað þá ef talið væri að hún gæti haft heilsuspillandi áhrif og væri jafnvel krabbameinsvaldandi, þá væru yfirvöld hérlendis og á Vesturlöndum almennt ekki að ráðleggja og mæla með neyslu hennar.

Af og til er hugmyndum varpað fram um að mjólk sé krabbameinsvaldandi. Ef rannsóknir á tengslum mjólkur við krabbamein eru skoðaðar þá benda þær flestar til þess að þau séu mjög veik ef nokkur og þá frekar í verndandi átt en hitt. Margar rannsóknir hafa til að mynda hrakið kenningar um tengsl mjólkur við brjóstakrabbamein. Í nýlegri skýrslu frá World Cancer Research Fund og American Institute for Cancer Research (3) kemur fram út frá því mikla magni rannsókna sem þar lágu til grundvallar að neysla mjólkurmatar hefði líklega verndandi  á ristilkrabbamein og mögulega einnig verndandi áhrif á krabbamein í þvagblöðru. Á móti var kalkríkur matur talinn mögulega tengjast blöðruhálskirtilskrabbameini. Í nýrri samantekt frá World Cancer Research Fund sem þeir kalla CUP eða Continuous Update Project, eru eingöngu hin verndandi áhrif kalkríks matar á ristilkrabbamein listuð upp, en ekki lengur hin mögulegu áhrif á blöðruhálskirtilskrabbamein sem gæti bent til að skv. nýjustu rannsóknum séu þau tengsl veikari en áður var talið (4).

Um jákvæð áhrif kalks og mjólkur á beinþéttni þarf enginn að efast. Fjölmargar rannsóknir staðfesta það, ekki síst ef D-vítamíns er einnig neytt (5,6,7). Ástæða þess að beinþynning er algengari á norðurhjara þar sem mjólkurneysla er venjulega hærri en annars staðar, liggur í þáttum sem ekki er hægt að breyta, þ.e. í genunum. Erfðir hafa mikið að segja í þróun beinþynningar, en það er hægt að hafa áhrif á þessa þróun með neyslu kalkríks og D-vítamínríks matar og með því að forðast reykingar og neyslu áfengis.  

Vissir þú að það eru fleiri vítamín og steinefni í mjólk en flestum öðrum fæðugjöfum? Mjólkin er sneisafull af bætiefnum sem hjálpa til við að gera þig sterkari og hjálpa þér að vaxa, læra, leika og ná daglegum áskorunum þínum - allt þitt líf.

Mjólk inniheldur mörg næringarefni sem eru nauðsynleg líkamanum svo hann virki eðlilega og geti byggt nýjar frumur. Hugsaðu um þetta eins og milljón af pínulitlum byggingarkubbum. Sumir kubbarnir skemmast og verða úr sér gengnir með tímanum og því þarf stöðugt að endurnýja þá til að þér líði vel og þú fáir sem mest út úr lífinu. Uppbygging frumna á sér stað á hverjum degi - allan daginn og allan ársins hring, og þörfin á réttri næringu er nánast sú sama allt lífið.

Næringarefni mjólkur má finna í mörgum mjólkurafurðum. Hefðbundin bragðbætt jógúrt inniheldur t.d. 85-90% mjólk og er því öflugur vítamín- og steinefnagjafi. Ostur inniheldur mikið af próteinum, kalsíum og B12 vítamíni og þá má jafnframt finna laktósafríar vörur sem henta þeim vel sem glíma við mjólkuróþol.

Sum vítamínanna og steinefnanna sem finna má í mjólkurvörum er erfitt að fá úr öðrum matvælum. Svo hvernig væri að fá sér eitt mjólkurglas eða borða eina ostsneið?

Mundu að góð heilsa er samblanda af hollri næringu og reglulegri hreyfingu.

 http://www.landlaeknir.is/heilsa-og-lidan/verkefni/item25765/Radleggingar-um-mataraedi-–-Endurskodun-2015

 http://health.gov/dietaryguidelines/2015/guidelines/chapter-1/a-closer-look-inside-healthy-eating-patterns/

Food, Nutrition, Physical Activity and the prevention of Cancer: a Global Perspective. Washington, DC: World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer Research 2007. 5. Food, Nutrition. http://www.wcrf.org/sites/default/files/Second-Expert-Report.pdf

 http://wcrf.org/sites/default/files/WCRFI-Matrix-for-all-cancers.pdf

Black RE, Williams SM, Jones IE, Goulding A. Children who avoid drinking cow milk have low dietary calcium intakes and poor bone health. Am J Clin Nutr 2002;76:675-80.

Kalkwarf HJ, Khoury JC, Lanphear BP.Milk intake during childhood and adolescence, adult bone density, and osteoporotic fractures in US women. Am J Clin Nutr 2003;77:257-65.

Fisher JO, Mitchell DC, Smiciklas-Wright H, Mannino ML, Birch LL. Meeting calcium recommendations during middle childhood reflects mother-daughter beverage choices and predicts bone mineral status. Am J Clin Nutr 2004;79:698-706.

Í einu glasi af D-vítamínbættri mjólk er einn þriðji af ráðlögðum dagskammti. Á norðlægum slóðum þar sem sólar nýtur ekki við í miklum mæli stóran hluta árs er mikilvægt að fá D-vítamín úr fæði.

„Mjólk er einstaklega góður kalkgjafi og að öllum líkindum ein næringarríkasta matvara sem völ er á en hún er góð uppspretta kolvetna, próteina, vítamína og seinefna,“ segir Björn S. Gunnarsson næringarfræðingur og vöruþróunarstjóri MS. Undanfarin misseri hefur nokkuð borið á umræðu þess efnis að stóran hluta ársins fái Íslendingar ekki nægilegt D-vítamín og á það við um fleiri þjóðir á norðlægum slóðum þar sem sólar nýtur ekki við í miklum mæli. D-vítamín er mikilvægt beinheilsu þar sem það örvar frásog kalks úr meltingarvegi, stuðlar að eðlilegum kalkstyrk í blóði og styður við beinvöxt hjá börnum og hjálpar til við að viðhalda styrk beina hjá fullorðum. Þegar sólar nýtur ekki við og eins og yfir vetrartímann á Íslandi er mikilvægt að fá D-vítamín úr fæði, en afar fá matvæli innihalda vítamínið frá náttúrunnar hendi, en það eru helst lýsi, og feitur fiskur.

„Nokkur ár eru liðin síðan MS setti D-vítamínbætta léttmjólk á markað og tóku neytendur henni einkar vel,“ segir Björn og bætir við að í framhaldinu hafi D-vítamínbætt nýmjólk bæst í hópinn. „Þessi skref voru tekin eftir ráðleggingar frá Embætti landlæknis og rannsóknarstofu í næringarfræði við Háskóla Íslands og Landspítala til að bregðast við kalli neytenda um meira val í vítamínbættum vörum og jafnframt til að auka D-vítamíninntöku sem er nokkuð lág í mörgum hópum.“ Skortur á D-vítamíni er sérstaklega algengur yfir vetrarmánuðina en eins breytilegt og veðurfarið á Íslandi er er sumartíminn oft ekkert mikið betri. Um er að ræða alvarlegt vandamál bæði meðal barna og fullorðna þar sem skortur á vítamíninu getur valdið beinkröm eða vansköpun beina vegna kalkskorts í börnum og hjá fullorðnum getur hann valdið beinþynningu, beinmeyru, vöðvarýrnum og tannskemmdum.

„Mikilvægt er að leita leiða til að bæta mataræði íslenskra barna sem og fullorðinna og er D-vítamínbætt mjólk því góður kostur. Mikilvægt er að vörur sem eru algengar á borðum landsmanna innihaldi þetta lífsnauðsynlega vítamín og því getur glas af D-vítamínbættri mjólk með morgunmatnum hjálpað okkur að takast á við daginn með bros á vör,“ segir Björn að lokum.

D-vítamínbætt mjólk - sólarvítamín í hverjum sopa

Mjólk er ein næringarríkasta fæðutegund sem völ er á. Hún er rík af próteinum, sem og vítamínum og steinefnum eins og hinu mikilvæga byggingarefni beina og tanna, kalki. Enda hefur mjólk um langt skeið verið undirstöðumatvæli íslensku þjóðarinnar og hafa ýmsir bent á að án hennar hefði líf vart þrifist hér á mörkum hins byggilega í gegnum aldirnar.

Náttúrulegir hollustueiginleikar mjólkur og mjólkurafurða eru vel studdir af vísindum og undanfarin misseri hefur áhugi á próteinríkum mjólkurafurðum aukist. Enn fremur hefur áhugi vísindasamfélagsins á mjólkurvörum sem heilsuvöru farið vaxandi þar sem um er að ræða vöru með náttúrulega innbyggðum hollustueiginleikum. Neikvæð ímynd mjólkurfitu, sem haldið var stíft á lofti síðustu áratugi af hálfu næringarfræðinga og annarra sérfræðinga, hefur nú lotið í lægra haldi fyrir þeirri staðreynd að það hefur verið vísindalega sannað að neysla mjólkurvara hefur raunveruleg heilsubætandi áhrif 

Samkvæmt nýlegum rannsóknum, þar sem tæplega 34.000 konum á aldrinum 48-83 ára var fylgt eftir í rúm 11 ár, var sýnt fram á að samband heildarneyslu mjólkurvara og neyslu osta var neikvætt við hjartaáföll, þ.e. neysla mjólkurafurðanna hafði verndandi áhrif. Önnur rannsókn sýndi jafnframt að meiri neysla mettaðrar mjólkurfitu var tengd minni hættu á hjarta- og æðasjúkdómum. Þessar niðurstöður styðja þörf á frekari rannsóknum á áhrifum mjólkurfitu, einstakra fitusýra í mjólk og mjólkurvara í heild á hjarta- og æðasjúkdóma, sem vonandi verður unnið að á komandi misserum.


Journal of Nutrition, 11;2012 og American Journal of Public Health, 7;2013

Kvef er líklega algengasti kvilli sem hrjáir jarðarbúa, en reikna má með að þegar 75 ára aldri er náð hafi maður um það bil 200 sinnum fengið kvef á ævinni. Tíðni kvefs lækkar þó með aldrinum og börn fá mun oftar kvef en fólk á efri árum. Rannsóknir á tengslum kvefs og LGG gerilsins virðast benda til verndandi áhrifa gerilsins umfram lyfleysuáhrif og þá sérstaklega hjá börnum. „Í tveimur klínískum rannsóknum Hojsak og félaga frá 2010 koma fram ótrúleg áhrif LGG á tíðni kvefs í börnum,“ segir Björn S. Gunnarsson, vöruþróunarstjóri MS. Þrisvar sinnum minni líkur voru á að fá kvef hjá hópnum er fékk LGG heldur en í samanburðarhópnum sem fékk lyfleysu. Einkennin vörðu skemur í tilraunahópunum sem þýddi að börnin voru styttri tíma frá vegna veikindanna heldur en þau í samanburðarhópunum.

„Ekki er að fullu ljóst hvernig LGG gerillinn og aðrir heilsugerlar fara að því að lækka tíðni kvefs, en talið er að þeir hafi áhrif á ónæmisvirkni meltingarvegarins. LGG gerillinn á auðvelt með að festast við slímhúð þarmaveggjarins og virðist sú binding gegna lykilhlutverki í ónæmishvetjandi áhrifum LGG gerilsins,“ segir Björn. Það er því ljóst að hinu hvimleiða kvefi er hægt að halda vel í skefjum með neyslu á LGG. „Endurteknar niðurstöður ólíkra rannsókna sýna að þrisvar sinnum minni líkur eru á að börn sem neyta LGG reglulega fái kvef og þá eru ótalin önnur jávæð áhrif LGG á meltingarveginn auk annarra heilsusamlegra áhrifa.“

„Heilsa okkar á stöðugt undir högg að sækja vegna alls kyns áreitis og því er gott að vita að með litlum styrkjandi dagskammt af LGG+ styrkjum við mótstöðuafl líkamans og örvum vöxt heilnæmra gerla í meltingarveginum,“ segir Björn. Til að viðhalda fullum áhrifum LGG+ er mikilvægt að neyta þess daglega og ein lítil flaska er nóg fyrir fulla virkni.

LGG+ bætir meltinguna og kemur jafnvægi á hana, styrkir ónæmiskerfi, hefur fjölþætta varnarverkun og veitir mikið mótstöðuafl gegn kvefi og flensu.

Benecol er náttúrulegur mjólkurdrykkur sem ætlaður er þeim sem vilja lækka kólesteról í blóði. Of hátt kólesteról í blóði er einn af helstu áhættuþáttum kransæðasjúkdóma og er því afar mikilvægt að halda kólesterólgildum innan eðlilegra marka. Mataræði er einn þeirra þátta sem hafa hvað mest áhrif á magn kólesteróls í blóði.

Benecol mjólkurdrykkur er seldur í kippum sem innihalda sex 65 ml flöskum og er ein flaska hæfilegur skammtur á dag. Allra nýjustu niðurstöður hafa sýnt fram á að mun betri árangur næst sé Benecols neytt með eða strax eftir máltíð en ef þess er neytt á fastandi maga. Því er mælt með að neyta Benecols í kringum einhverjar af máltíðum dagsins (t.d. morgunverð, hádegisverð eða kvöldverð).

Hvað er kólesteról?
Kólesteról er ein tegund blóðfitu og gegnir ýmsum mikilvægum hlutverkum í líkamanum. Það er framleitt í lifrinni en berst einnig með fæðunni í líkamann. En ef kólesterólmagn í blóði eykst umfram þörf getur það valdið æðakölkun og kransæðasjúkdómum. Algengi of hás kólesteróls eykst með aldri en engu að síður getur þetta vandamál getur herjað á fólk á öllum aldri og í öllum þyngdarflokkum og yfirleitt verður fólk engra einkenna vart. Því er mikilvægt að þeir sem komnir eru á fullorðinsár láti fylgjast með blóðfitunni hjá sér. Æskilegt að heildarkólesteról í blóði sé undir 5 mmól/l og allt yfir 6 mmól/l telst hátt kólesteról.

Hvað er Benecol?
Á undanförnum áratug eða svo hafa komið fjölmörg matvæli á markað víða erlendis undir vöruheitinu Benecol. Benecol er skrásett vörumerki fyrir vörur sem innihalda ákveðna gerð plöntustanólesters, en rannsóknir hafa sýnt að hann hefur áhrif til lækkunar kólesteróls í blóði. Þessi plöntustanólester var framan af einkum notaður í smjörlíki ýmiss konar en nú nýverið hafa einnig komið fram léttari afurðir með plöntustanólester, til að mynda jógúrtdrykkir á borð við þann sem MS hefur nú hafið framleiðslu á undir vörumerkinu Benecol.

Vísindarannsóknir staðfesta virkni Benecols
Fjölmargar vísindarannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum plöntustanólesters á kólesteról í blóði. Niðurstöður eru einróma á þá leið að neysla plöntustanólesters lækkar blóðkólesteról, hvort sem um er að ræða klínískar rannsóknir á fólki eða dýratilraunir. Kemur lækkunin yfirleitt fram nokkrum vikum eftir að neysla hefst og er allt að 15% að meðaltali. Sýnt hefur verið fram á að plöntustanólester stuðlar að kólesteróllækkuninni með því að hindra upptöku á kólesteróli úr fæðu í þörmum. Lækkunin er einkum í heildarkólesteróli og hinu svokallaða „vonda kólesteróli“ (LDL), en engar breytingar verða í „góða kólesterólinu“ (HDL). Rannsóknir hafa einnig sýnt að mikilvægt er að neyta vörunnar reglulega til að árangurinn haldist og sé neyslu hætt, fer kólesterólgildi aftur í fyrra horf.

Mataræði og kólesteról
Eins og áður hefur komið fram er mataræði meðal þeirra þátta sem helst hafa áhrif á magn kólesteróls í blóði. Meðal þess sem ráðlagt er til að lækka kólesteról er að stilla fituneyslu í hóf, velja frekar mjúka fitu en harða og neyta grænmetis, ávaxta og grófs kornmetis í ríkum mæli.

Benecol frá MS er sýrð undanrenna sem inniheldur 5% plöntustanólester, og hentar vel í baráttunni gegn kólesteróli sem hluti af fjölbreyttu mataræði. 

Mjólkurofnæmi er ein algengasta tegund ofnæmis hjá börnum. Það kemur yfirleitt fram á fyrsta ári, er líklegra hjá börnum sem fengið hafa kúamjólk fyrir þriggja mánaða aldur og eldist af flestum börnum fyrir þriggja ára aldur. Einstaka börn losna þó ekki við ofnæmið og hafa það fram á fullorðinsár, en það eru frekar börn með ættarsögu ofnæmis og þau sem hafa ofnæmi fyrir mörgum matvörum. Samkvæmt þeim fáu rannsóknum sem gerðar hafa verið virðist tíðni mjólkurofnæmis vera svipuð hér og á hinum Norðurlöndunum, eða um 2-5%.

Mjólkurofnæmi er orsakað af próteinum í mjólk. Það virðast einkum vera kaseinin í mjólk ásamt mysupróteininu beta-laktóglóbúlíni sem valda ofnæmisviðbrögðum. Það sem gerist í líkamanum er að ónæmiskerfið álítur próteinið vera óvinveitt líkamanum og ræðst gegn því og við það koma fram þau einkenni sem myndast við ofnæmiskastið.

Einkenni mjólkurofnæmis geta verið margvísleg og eru mjög einstaklingsbundin. Hjá sumum koma einkenni strax, en hjá öðrum mörgum klukkustundum eftir að mjólkur eða mjólkurvara hefur verið neytt. Mjólkurofnæmi lýsir sér meðal annars í húðútbrotum, niðurgangi, uppköstum og magakrömpum. Einnig geta komið fram öndunarerfiðleikar og slím í öndunarfærum. Einnig hefur mjólkurofnæmi verið tengt við harðar hægðir hjá börnum.  Mjólkurofnæmi er þó sjaldan svæsið og ólíklegt að valdi ofnæmislosti, eins og til dæmis getur gerst með hnetuofnæmi.

Mjólkurofnæmi er hægt að greina með húðprófi og einnig mælingum á immúnóglobíni af gerð E (IgE) í blóði. Algengt er að á undan greiningu sé tekin nákvæm fæðissaga og einkenni sem koma fram skráð. Að auki er hægt að gera stöðluð þolpróf gagnvart mjólk á þeim sem einkenni koma fram hjá fljótlega eftir neyslu. Þá er viðkomandi gefin annaðhvort venjuleg mjólk eða mjólk þar sem búið er að brjóta prótein niður í amínósýrur, en aðeins venjulega mjólkin á að kalla fram viðbrögð. Ætíð skal leita læknis til að fá greiningu á orsökum ofnæmis.

Hvað þurfa einstaklingar með mjólkurofnæmi að varast?

Almennt er ráðlagt að útiloka mjólk og allar afurðir sem innihalda mjólk úr fæði þeirra sem hafa mjólkurofnæmi. Þar sem mjólk er gríðarlega mikilvæg næring fyrir ungviði er mjög mikilvægt að útiloka ekki mjólkurmat úr fæðinu fyrr en staðfest hefur verið með ofnæmisprófi hjá lækni að um mjólkurofnæmi sé að ræða. Til eru ákveðnar þurrmjólkurgerðir þar sem prótein hafa verið brotin niður í amínósýrur (t.d. Pregestimil og Nutramigen) og ættu þær að vera öruggar m.t.t. mjólkurofnæmis. Varast skyldi þó tegundir sem ekki eru fullkomlega brotnar niður í amínósýrur þar sem próteineiningar geta verið til staðar sem kalla fram viðbrögð. Einnig er ekki ráðlagt að gefa börnum mjólk annarra spendýra en kúa þar sem próteinsamsetning þeirra er lík kúamjólkinni. Ennfremur er mögulegt að börn þrói með sér ofnæmi fyrir sojamjólk sem stundum er notað í stað kúamjólkur.
Hafa ber í huga að mjólk leynist víða í matvælum, t.d. brauði, kexi og öðrum kornvörum, sem og alls konar öðrum tilbúnum matvörum og því þarf ávallt að lesa innihaldslýsingar á umbúðum til að tryggja að mjólkurprótein komist ekki í fæðuna og geti valdið ofnæmisviðbrögðum.

Besta vörnin gegn mjólkurofnæmi er að hafa börn á brjósti að minnsta kosti 3 fyrstu mánuði ævinnar og helst lengur og byrja ekki strax að gefa venjulega kúamjólk eftir að móðir kýs að hætta brjóstagjöf heldur þurrmjólk og svo stoðmjólk (frá 6 mánaða aldri) með minnkuðu próteininnihaldi miðað við kúamjólk. Þó er mögulegt að börn fái ofnæmi úr brjóstamjólk drekki móðirin mikla kúamjólk.
Börn úr ofnæmisfjölskyldum eru líklegri til að fá ofnæmi og hafa rannsóknir sýnt að hægt er að draga verulega úr ofnæmishættu ef börnunum er ekki gefin kúamjólk allt fyrsta árið heldur brjóstamjólk a.m.k. fyrstu 6 mánuðina og síðan þurrmjólk þar sem mjólkurpróteinin hafa verið brotin niður í amínósýrur.

Höfundur greinarinnar er dr. Björn S. Gunnarsson, matvæla- og næringarfræðingur.

Tennur eru, rétt eins og bein, lifandi vefur þar sem á sér stað stöðugt niðurbrot og uppbygging. Kalk og önnur steinefni mjólkurinnar eru því ekki síður mikilvæg til uppbyggingar tanna eins og beina.
Mjólk virðist hafa margs konar verndandi áhrif á tennur. Til dæmis hlutleysir hún sýrur í munninum og dregur úr leysanleika tannglerungs, auk þess sem hún stuðlar að uppbyggingu glerungsins. Þessi áhrif mjólkur virðast fyrst og fremst til komin vegna kalk og fosfórinnihalds hennar, en að auki koma prótein mjólkurinnar, sérstaklega fosfórprótein (e. caseinophosphopeptides – CPP) við sögu. Þessi prótein geta sest á tannglerunginn og átt þannig þátt í uppbyggingu (e. remineralization) frekar en niðurbroti (e. demineralization) tannglerungs. Ennfremur virðast þau geta haft vaxtarhindrandi áhrif á bakteríur í munninum sem eiga þátt í tannskemmdum, t.d. Streptococcus mutans, og stuðla þannig einnig að bættri tannheilsu.

Tennurnar okkar gegna því mikilvæga hlutverki að tyggja fæðuna og undirbúa hana fyrir meltinguna. Barnatennur gegna líka því hlutverki að mynda pláss fyrir komandi fullorðinstennur.

Það eru mikilvæg lífsgæði fyrir hvern einstakling að hafa heilbrigðar tennur og þar skiptir mestu að temja sér hollar neysluvenjur og góða tannhirðu.

Góð ráð til að viðhalda heilbrigðum tönnum

Burstaðu tennurnar kvölds og morgna.
Borðaðu hollan og góðan mat á matmálstímum.
Drekktu vatn sem svaladrykk.
Borðaðu sem minnst af sætindum.
Veldu þér ávexti, grænmeti eða popp til að borða á milli máltíða.
Farðu reglulega í tanneftirlit.

Sterkar tennur
Við 2ja ára aldur hafa börn venjulega tekið allar barnatennurnar.
Þær byrja að týna tölunni um 6 ára aldur. Þá hefst taka fullorðinstanna sem lýkur með því að endajaxlar koma í ljós um 20 ára aldur.

Harðasta efni líkamans
Glerungur tannanna er hálfgagnsær kalkríkur vefur sem þekur tannbeinið og ver það gegn sýklum og sliti. Hann er harðasta efni líkamans og endurkalkast afar hægt. Með réttri umhirðu, reglulegu eftirliti og góðu mataræði getur tannglerungurinn þó enst alla ævi.

Jafnvel harðasta efni líkamans eyðist sé það látið liggja langtímum saman undir sýruskán. Eftir hverja máltíð, og í hvert skipti sem við drekkum súra eða sykraða drykki, eykst sýrumagnið í munninum. Munngerlar, sem mynda skán á tönnunum, breyta sykri í mat og drykk í sýru sem vinnur smám saman á glerungi tannanna.

Tannslit og tanneyðing
Það er óhugnanleg staðreynd að hjá mörgum íslenskum unglingum er glerungur tannanna orðinn svo slitinn á stórum svæðum að tannbeinið stendur berskjaldað frammi fyrir öllu því álagi sem tennurnar þurfa að þola. Án glerungsins eiga sýklar greiða leið að tannbeininu sjálfu og þá eru tannskemmdir á næsta leiti. Og þar sem mjúku tannbeininu er ekki ætlað að þola álagið sem því fylgir að tyggja matinn er hröð tanneyðing óumflýjanleg þegar glerungsins, nýtur ekki lengur við. Þegar svo er komið getur þurft að smíða dýrar postulínskrónur sem koma í stað glerungsins en jafnast þó aldrei á við hann.

Mjólkin hefur verndandi áhrif á tennurnar

Samkvæmt nýrri rannsókn Rannsóknarstofu í næringarfræði um næringu ungbarna kemur fram að miklar breytingar hafa orðið til hins betra á járnbúskap ungabarna. Eitt af meginmarkmiðum verkefnisins var að kanna járnbúskap íslenskra 12 mánaða ungbarna og bera saman við rannsókn sem gerð var fyrir um 10 árum síðan þar sem fram kom dapurt ástand járnbúskap til samanburðar við ungabörn í nágrannalöndum. Þessi nýja rannsókn leiddi í ljós að ekki fannst járnskortur í ungabörnum og er það rakið til þess að börnin eru í miklu meira mæli nærð á stoðmjólk. (Frétt í Morgunblaðinu 16. maí 2008).

Hvað er Stoðmjólk?
Stoðmjólk er unnin úr íslenskri kúamjólk og mælt er með notkun hennar í stað nýmjólkur fyrir börn frá sex mánaða til tveggja ára aldurs. Við framleiðslu hennar er tekið sérstakt tillit til næringarþarfa ungra barna. Hún er líkari móðurmjólk að samsetningu en venjuleg kúamjólk og tryggir betur næringarbúskap barna á þessu aldursskeiði. Stoðmjólk hentar vel til notkunar samhliða brjóstagjöf, en mælt er með áframhaldandi brjóstagjöf svo lengi sem hugur stendur hjá móður. Stoðmjólk er líkari móðurmjólk að samsetningu en venjuleg kúamjólk og hæfir því barninu betur.
Stoðmjólkin hefur verið þróuð að beiðni og í samvinnu við sérstakan starfshóp sérfræðinga um næringu ungbarna á vegum Manneldisráðs. Til að tryggja betur næringarþörf barna frá 6 mánaða til 2 ára aldurs er mælt með að börn á þessu aldursskeiði drekki Stoðmjólk í stað nýmjólkur.

Fyrir börn frá 6 mánaða til 2 ára aldurs
Stoðmjólk er mjólk sem ætluð er börnum frá 6 mánaða til 2 ára aldurs. Hún hefur verið þróuð af Mjólkursamsölunni að beiðni og í samvinnu við samstarfshóp um næringu ungbarna á vegum Manneldisráðs, Landlæknisembættisins, barnalækna við Landspítala-Háskólasjúkrahús, félags barnahjúkrunarfræðinga og félags heilsugæsluhjúkrunarfræðinga. Í starfshópnum sátu fulltrúar ofangreindra aðila, sérfræðingar frá Miðstöð heilsuverndar barna og rannsóknarstofu í næringarfræði við Háskóla Íslands og Landspítala-Háskólasjúkrahús, auk þess sem málið fékk stuðning barnalækna í ung- og smábarnavernd.

Hvers vegna íslensk stoðmjólk?
Samstarfshópur um næringu ungbarna hefur breytt um áherslur varðandi mjólkurdrykkju barna. Í stað venjulegrar kúamjólkur er nú ráðlagt að sérstök mjólkurstoðblanda eða Stoðmjólk bætist við eftir að brjóstamjólkin minnkar og taki við eftir að barn hættir alveg á brjósti. Með þessum breyttu ráðleggingum er verið að tryggja enn betur næringarbúskap ungra barna, en rannsóknir hafa m.a. sýnt að nokkuð algengt er að járnbúskapur þeirra sé ekki nógu góður. Samsetning Stoðmjólkur tekur mið af öllum næringarþörfum barna og er hún m.a. sérstaklega járnbætt. Henni er ætlað að tryggja að öll þau næringar- og bætiefni, sem börnin þarfnast, séu til staðar í daglegu fæði þeirra og að þau nýtist jafnframt betur úr fæðunni.



Þriggja ára þróunarvinna íslenskra og erlendra vísindamanna
Íslenska stoðmjólkin kom á markað hjá Mjólkursamsölunni árið 2003 eftir þriggja ára þróunarferli sem unnið var af þróunarsviði Mjólkursamsölunnar og rannsóknarstofu í næringarfræðum.

Sjá grein Dr. Björns S. Gunnarssonar um þróunina á Stoðmjólkinni.

Að mati sérfræðinga er margt sem mælir með neyslu Stoðmjólkur úr íslenskri kúamjólk í stað erlendrar þurrmjólkur. Hún tekur sérstaklega mið af næringarþörfum ungra barna hér á Íslandi og meðal annars virðist prótínsamsetningin æskilegri en í þurrmjólkurafurðum úr erlendum kúakynjum. Stoðmjólkin er jafnframt hentugri til neyslu þar sem hún er tilbúin til drykkjar.



Innihald og notkunarleiðbeiningar
Stoðmjólkin innheldur nýmjólk, mjólkurvökva, rjóma, mjólkursykur, kalk, járn, kopar, A-, C-, og E-vítamín.

Stoðmjólk er tilbúin til neyslu og hana á ekki að blanda. Þegar gefa á barninu mjólk er best að hella Stoðmjólkinni í drykkjarmál. Gætið þess að alltaf séu notuð hrein ílát.
Ekki er þörf á að hita Stoðmjólkina, en sé hún hituð er gott að hita hana í volgu vatnsbaði. Hitið Stoðmjólkina aldrei í sjálfri fernunni. Athugið hvort hitastigið sé hæfilegt með því að setja nokkra dropa á handlegg. Mjólkin má í mesta lagi vera hálfvolg (að hámarki um 37°C) en ekki heit. Ekki má endurhita Stoðmjólk. Hendið afgöngum.
Stoðmjólk er kælivara sem skal geyma við 0–4°C og hana má geyma í kæli í allt að 2 daga eftir opnun fernunnar.

Stoðmjólk hefur jákvæð áhrif á járnbúskap barna

Skyr fyrir hraustan líkama
Skyr er framleitt úr undanrennu og það er ein próteinríkasta fæða sem völ er á. Í hefðbundnu Ísey skyri er engin fita, mikið prótein og hóflegur sykur (kolvetni), gerir það að heppilegri fæðu fyrir þá sem vilja byggja upp hraustan líkama. Ísey skyr fæst líka með 2% fitu og er það enn mýkra en hið hefðbunda.

Skyr er gott fyrir vöðvauppbyggingu
Það er þrennt sem skiptir mestu máli þegar kemur að vaxtarrækt: Þjálfun, líkams- og vöðvabygging sem fólk hefur frá náttúrunnar hendi og næring. Skyr inniheldur mikð magn próteins og enga fitu.
Um fjórðungur próteina í Ísey skyri er mysuprótein sem gerir það að einni helstu uppsprettu mysupróteina í náttúrulegu formi. Mysupróteinin, sannkölluð leynivopn meðal vaxtarræktarfólks, eru einna vinsælustu próteinin til vöðvauppbyggingar einkum að morgni dags og eftir æfingar.

Skyr er kalkríkt og því gott fyrir tennur og bein
Allt að 80% af því kalki sem við fáum úr fæðunni kemur úr mjólkurmat.
Beinin eru lifandi vefur sem er í stöðugri þróun alla ævi og hafa margþætt hlutverk í líkamanum. Eins og flestir vita halda þau líkamanum uppi og gera okkur kleift að hreyfa okkur. En beinin vernda einnig viðkvæmustu líffæri okkar, geyma kalk- og fosfórforða líkamans og framleiða mikilvægar blóðfrumur.
Rannsóknir sýna að líkaminn nýtir það kalk sem hann fær úr skyri og öðrum mjólkurmat mun betur en kalk úr annari fæðu eða það sem tekið er inn í töfluformi.
Við fæðingu eru beinin mjúk og innihalda aðeins 25 g af kalki. Með tímanum safnast kalk og önnur steinefni fyrir í þeim og þau harðna. Um eins árs aldur er meginuppistaða beinanna kalk; þau eru orðin nægilega sterk til að bera uppi líkamann án þess að bogna og bein höfuðkúpunnar hafa vaxið nægilega saman til að vernda heilann.
Langt fram á þrítugsaldurinn heldur kalkið áfram að safnast fyrir í beinunum og mynda forða til efri áranna. Um 25 ára aldur ættu að vera um 1200 g af kalki í beinum karla en um 900 g í beinum kvenna. Það er gífurlega mikilvægt að neyta nógu kalkríkrar fæðu (dagskammtur er 800-1200 mg) til að ná hámarksbeinþéttni áður en þessi forðasöfnun hættir því kalkupptakan verður mun hægari eftir það og beinþéttnin fer strax að minnka upp úr 35 ára aldri.

Þeir einstaklingar sem ekki geta melt mjólkursykur teljast vera með mjólkursykursóþol. Mjólkursykur eða laktósa er að finna í flestum mjólkurvörum, en hann er tvísykra sem samanstendur af einsykrunum glúkósa og galaktósa. Auk kúamjólkur er mjólkursykur einnig að finna í móðurmjólk og mjólk annarra spendýra. Nokkuð mismunandi er hve mikla mjólk þeir þola sem hafa mjólkursykursóþol, en þó ættu flestir að geta neytt mjólkur að einhverju marki án óþæginda, eins og fram kemur hér að neðan.

Mjólkursykurinn er brotinn niður af ensíminu laktasa í smáþörmum í einsykrurnar glúkósa og galaktósa, sem eru auðveldlega frásogaðar úr þörmum í líkamann. Sé ensímið ekki til staðar eða ekki í nægilega háum styrk í smáþörmum fer mjólkursykurinn allur eða að hluta til ómeltur niður meltingarveginn í ristil þar sem þarmabakteríur gerja hann. Við gerjunina getur myndast mikið af sýrum, vetnisgasi og metangasi, og óþægindi geta skapast fyrir einstaklinginn og hann fengið uppþembu og vindverki, og jafnvel niðurgang og magakrampa.
 

Mjólkursykursóþol er afar algengt í heiminum, talið er að 70% mannkyns sé með mjólkursykursóþol á einhverju stigi. Tíðnin er mjög mismunandi eftir kynþáttum, t.d. er hún talin vera nánast 100% meðal fullorðinna í mörgum löndum Afríku, Asíu og Suður-Ameríku. Tíðnin er lægri í Evrópu og lægst hjá fólki af norrænum uppruna. Af Norðurlöndunum er tíðnin hæst í Finnlandi, eða 6,4%, en lægri í Svíþjóð og Danmörku. Reikna má með að tíðni mjólkursykursóþols sé hvað lægst á Íslandi, en engin rannsóknagögn eru til hérlendis um raunverulega tíðni. Erfðarannsóknir hafa sýnt að gen, sem er að finna í einstaklingum sem eiga ættir að rekja til víkinga, tengist því hve mikið af ensíminu laktasa myndast. Er þess sérstaklega getið að á Íslandi sé hlutfall þessa gens hæst, en hlutfall þess fari síðan landfræðilega minnkandi eftir því sem sunnar dregur í Evrópu. Þetta gen, eða skortur á því, er líklega helsta ástæða þess að stór hluti jarðarbúa á í vandræðum með að melta mikið magn mjólkurmatar í einni máltíð.

Flest ungbörn í heiminum eiga ekki í neinum vandræðum með að melta mjólkursykur og þrífast því vel bæði á móðurmjólk og ungbarnaþurrmjólk. Meðfæddur skortur á laktasa er þó þekktur en afar sjaldgæfur. Hjá þeim sem hafa mjólkursykursóþol minnkar laktasaframleiðslan yfirleitt strax á barnsaldri og er oft komin niður í 5-10% af framleiðslu á fyrsta aldursári hjá börnum við 5 ára aldur.

Hægt er að greina mjólkursykursóþol klínískt ef einstaklingur hefur haft vindverki og uppþembu eftir mjólkurneyslu. Staðfesting á að um mjólkursykuróþol sé að ræða með því að láta einstakling neyta ákveðins magns af mjólkursykri og fylgjast með blóðsykri. Hækki hann ekki marktækt eru allar líkur á að um mjólkursykursóþol sé að ræða. Mjólkursykursóþol er einnig hægt að greina með því að mæla vetnisgas í útöndunarlofti sem myndað er af bakteríum í þörmum við niðurbrot á ómeltum mjólkursykrinum.

Mjög misjafnt er hve mikla mjólkurneyslu einstaklingar með mjólkursykursóþol geta leyft sér án óþæginda og má segja að hver og einn verði að prófa sig áfram. Nýlegar rannsóknir sýna þó að flestir hafa mjólkursykursóþol á tiltölulega vægu stigi og þola sem samsvarar ½ til 1 glasi af mjólk með hverri af þremur aðalmáltíðum dagsins. Þó eru til einstaklingar sem þola mjög litla neyslu mjólkursykurs.

Sýrðar mjólkurafurðir innihalda mjólkursýrugerla, sem brotið hafa niður hluta mjólkursykursins, og gætu því verið auðmeltari af þeim sökum. Einnig eru nú á boðstólum ýmsar mjólkurvörur þar sem megnið af mjólkursykri er sérstaklega klofið í einsykrurnar glúkósa og galaktósa og má finna lista yfir þær vörur hér.

Þeir einstaklingar sem ekki geta melt mjólkursykur teljast vera með mjólkursykursóþol. Mjólkursykur eða laktósa er að finna í flestum mjólkurvörum, en hann er tvísykra sem samanstendur af einsykrunum glúkósa og galaktósa.

Allir fastir ostar sem MS framleiðir eru laktósalausir frá náttúrunnar hendi og er þá átt við osta í bitum og sneiðum. Rjómaostar, smurostar og Mysingur innihalda hins vegar mjólkursykur og falla því ekki undir þann flokk. Erlendir ostar sem MS flytur innihalda margir hverjir laktósa og mælum við alltaf með að fólk lesi innihaldslýsingar vel til að vera viss.
Sjá yfirlit yfir laktósalausar vörur MS.

Um MS

Mannauður

Uppruni

Vöruflokkar

Vörumerki

Samfélagsleg ábyrgð

Hollusta mjólkurvara

Fróðleikur um mjólk og mjólkurvörur

Mjólk er góð vörn gegn beinþynningu

Skráargatið - einfalt að velja hollara

Nokkur orð um hollustu mjólkur

D-vítamínbætt mjólk - sólarvítamín í hverjum sopa

Mjólk - náttúruleg hollustuvara

LGG+ verndar gegn kvefi

Benecol í baráttunni við kólesteról

Mjólkurofnæmi

Mjólkin hefur verndandi áhrif á tennurnar

Stoðmjólk hefur jákvæð áhrif á járnbúskap barna

Af hverju er skyr svona hollt?

Mjólkursykursóþol